Nadelen van renteswaps (interest rate swaps)

In het kort kunnen de nadelen en risico’s van renteswaps (interest rate swaps) als volgt worden samengevat.

Mismatch: Wanneer het bedrag van de swap hoger is dan het opgenomen bedrag van de lening ontstaat er een mismatch. De swap is dan groter dan nodig om het volledige renterisico van de onderliggende lening af te dekken. Daardoor krijgt de swap deels een speculatief karakter. Tegenover een deel van de ‘rekenhoofdsom’ van de swap staat immers geen geldlening. Als de rente daalt, zal dat resulteren in een per saldo door de klant te betalen rente zonder dat daar een lening tegenover staat. Men betaalt dan ook rente voor het niet opgenomen deel van de lening.

Een mismatch kan bijvoorbeeld ontstaan als de lening niet volledig wordt opgenomen. Een mismatch kan ook ontstaan bij een vervroegde gehele of gedeeltelijke aflossing van de onderliggende lening. Dit laatst kan zich bijvoorbeeld voordoen als de met de lening gefinancierde activa voor een kortere periode worden aangehouden dan de looptijd van de swap. Bij verkoop van de gefinancierde activa zal de bank immers doorgaans verlangen dat de opbrengst wordt gebruikt voor een aflossing van de lening. Hoewel de lening geheel of gedeeltelijk wordt afgelost, blijft de renteswap als aparte overeenkomst in stand. De klant kan de swap wel afwikkelen, maar in de huidige tijd, met een substantieel lagere rentestand dan toen de swaps werden afgesloten, moet de klant daarvoor een fors bedrag (unwinding costs) aan de bank betalen. Laat men de swap zonder (volledige) onderliggende lening wel doorlopen, dan betaalt men in feite rente voor niet geleende gelden.

Marginverplichting: Als de rente daalt, krijgt de swap een negatieve marktwaarde, namelijk de actuele waarde van de in de toekomst aan de bank verschuldigde verplichtingen. Om voor de bank het risico te verkleinen dat de klant deze verplichtingen niet zou kunnen nakomen, kan de bank op grond van de raamovereenkomst voor derivaten eisen dat de klant een bedrag gelijk aan de negatieve marktwaarde van de swap als zekerheid bij de bank stort. Dit is de zogenaamde ‘marginverplichting’.
Zie hierover ook: Hoe de marginverplichting bij rentederivaten banken voor een probleem zet 

Verhoging van de opslag op de onderliggende lening: Bovengenoemde marginverplichting kan aanzienlijk zijn, vooral bij renteswaps met een lange resterende looptijd. Een grote marginverplichting verslechtert de financiële positie van de klant en dat kan op zich zelf weer aanleiding vormen voor de bank om de opslag op de variabele rente voor de onderliggende lening te verhogen.
Zie hierover ook: ING mocht renteopslag niet eenzijdig verhogen.

Effecten op de jaarrekening: De waardeveranderingen van de swap, die voortvloeien uit de ontwikkelingen van de rente, kunnen van invloed zijn op de jaarrekening van de klant en de financiële ratio’s verslechteren. Dat kan negatieve gevolgen hebben voor andere financieringen die de klant heeft lopen. Ook kan het leiden tot een aversie bij (potentiële) zakenpartners om handelsbetrekkingen aan te knopen of te continueren.

Tegenpartijrisico: Een positieve waarde van de swap resulteert in een betalingsverplichting van de bank. Tegenwoordig weten we dat ook banken in financiële problemen kunnen raken. De credit ratings van de banken zijn niet meer wat ze ooit waren. Hoeveel zekerheid bestaat er dan nog dat de bank in staat zal zijn haar toekomstige verplichtingen uit hoofde van de swap jegens de klant te voldoen? De raamcontracten voor derivaten voorzien immers niet in een verplichting van de banken om aan klanten zekerheid te verschaffen, zoals de klanten die verplichting wel jegens de banken hebben.

Deze nadelen doen zich niet altijd voor en ook niet allemaal tegelijk. Er kunnen dus situaties zijn, waarin de swap geen of nauwelijks nadelen oplevert.