Rapport AFM over rentederivaten hart onder de riem voor ondernemers

Een jaar geleden (september 2012) kondigde de AFM een onderzoek aan naar de problemen bij de verkoop van rentederivaten aan semipublieke instellingen en het MKB.  Op 25 september 2013, publiceerde de AFM haar eerste rapport hierover. Dit rapport gaat over de problemen die semipublieke instellingen en het professionele MKB ondervinden. In de komende maanden gaat de AFM een vervolgonderzoek doen. Daarin richt de AFM zich op MKB-ondernemingen die vallen in de categorie niet-professionele cliënten. Het grootste deel van het MKB valt in deze categorie. Een ondernemer wordt pas als professioneel aangemerkt als die voldoet aan minstens twee van de drie volgende vereisten: Balanstotaal van meer dan 20 miljoen euro, omzet van meer dan 40 miljoen euro, een eigen vermogen van 2 miljoen of meer.

De AFM heeft met betrekking tot semipublieke instellingen en het professionele MKB de volgende tekortkomingen vastgesteld.

 

·         De omvang van de zorgplicht hangt af van de rol van de bank. Heeft de bank een adviseursrol, dan heeft zij de grootste zorgplicht. Bij execution only (zonder advies) gaat de zorgplicht minder ver. De AFM constateert dat banken vaak onduidelijkheid hebben laten bestaan over hun rol. Daardoor dachten cliënten dat de bank hen adviseerde. Hoewel banken vaak in disclaimers hebben staan dat zij bij het afsluiten van derivaten geen adviseur van de cliënt zijn, zijn die disclaimers voor de AFM niet bepalend voor het soort dienstverlening dat uiteindelijk is geleverd. Banken kunnen zich dus niet achter zo’n disclaimer verschuilen.

·         Banken hebben in veel gevallen een te gunstige voorstelling gegeven van de financieringsconstructies met rentederivaten. Negatieve scenario’s – wat gaat er bijvoorbeeld gebeuren als de marktrente daalt – bleven onderbelicht. Daardoor gaven de banken geen goed beeld. Bij vervroegde aflossing kunnen cliënten zo geconfronteerd worden met onverwachte tegenvallers. Ook hebben banken vaak onvoldoende duidelijk gemaakt dat een renteswap geen garantie biedt tegen stijgende renteopslagen.

·         In het belang van de cliënt moet de bank een cliëntenprofiel opstellen. Aan de hand daarvan kan zij beoordelen of het product geschikt, dan wel passend is voor de cliënt. De AFM constateert dat vaak niet meer te herleiden is in hoeverre door de banken invulling is gegeven aan deze verplichting.

·         De banken blijken hun dossiers slecht op orde te hebben. Daardoor is het voor de AFM moeilijk om te reconstrueren hoe de dienstverlening precies is verlopen. Zo zijn er door de AFM maar in zeer beperkte mate neutrale gespreksverslagen aangetroffen.

 De AFM beschrijft een algemene tendens bij verkoop van rentederivaten door banken. Die tendens is dat er in veel gevallen onduidelijke, verwarrende, onevenwichtige en onvolledige informatie is verstrekt aan cliënten en dat de banken het niet zo nauw namen met het vastleggen van een cliëntenprofiel of gespreksverslagen. Het rapport van de AFM is een hart onder de riem voor veel gedupeerde MKB-ers. Het door de AFM beschreven beeld zal bij niet-professionele cliënten uit het MKB niet anders zijn, vermoeden wij.

In dat vervolgonderzoek zou de AFM zou ook specifiek aandacht moeten besteden aan de niet zelden voorkomende situatie dat de afgesloten derivaat niet of niet meer aansluit op de financiering. Banken hebben er doorgaans niet op gewezen dat hierdoor de cliënt geheel tegen zijn bedoeling in een groot speculatierisico zou gaan lopen. Een ander nog onderbelichte misstand is dat sommige banken stelselmatig  traineren bij het afgeven van goede specificatie van de unwinding costs.

De AFM heeft niet de wettelijke bevoegdheid om in individuele gevallen in te grijpen in de contractuele relatie tussen een bank en de cliënt. Dat kan alleen de burgerlijke rechter. Dit rapport van de AFM zal de cliënt daarbij tot steun kunnen zijn.

 

Heeft u opmerkingen naar aanleiding van dit bericht of wilt u reageren, dan nodig ik u daar van harte voor uit. U kunt gebruikmaken van het onderstaande dialoogscherm of een e-mail sturen naar harmsen@immix.nl.